Fijałkowski Gracjan
Pseudonimy: „Bojar", „Żegota"
Stopień wojskowy: porucznik
Komendant Rejonu Klimontów w Obwodzie Sandomierz
Szef referatu V łączność Komendy Obwodu Sandomierz
Młodość i wojsko
Urodził się 21 października 1912 w Bobrownikach (pow. Lipno) w rodzinie Adolfa (urzędnik sądowy) i Władysławy z d. Olejniczak. Tradycje wojskowe w rodzinie, utrwalone udziałem starszych braci w walkach o niepodległą Polskę. Najbardziej znany był gen. bryg. Czesław Młot-Fijałkowski.
-uczęszczał do Szkoły Powszechnej i Gimnazjum Humanistycznego w Rypinie,
-1931 r. zdał tam egzamin dojrzałości,
-1931 r. podjął naukę w Szkole Podchorążych w Różance,
-1932 r. zdecydował się na przeniesie do Szkoły Podchorążych Kawalerii w Grudziądzu, którą ukończył w sierpniu 1934 r.
-4 sierpnia 1934 Prezydent RP Ignacy Mościcki mianował go podporucznikiem ze starszeństwem z 15 sierpnia 1934 i 54. lokatą w korpusie oficerów kawalerii.
-przydzielony do 9 psk w Grajewie. W pułku pełnił kolejno funkcje dowódcy plutonu liniowego (1934-1935), plutonu ckm (1936-1938) i plutonu łączności (III - VIII 1939).
-awansowany do porucznika ze starszeństwem z 19 marca 1938,
-IX 1938 - III 1939 brał udział w kursie oficerów łączności przeprowadzonym w Centrum Wojsk Łączności w Zegrzu.
-w marcu 1939 pełnił służbę w macierzystym pułku na stanowisku dowódcy plutonu w szwadronie karabinów maszynowych,
-w końcu VIII 1939 r. odesłany do O/Z na stanowisko d-cy plutonu 103 Rezerwowego Pułku Szwoleżerów., pełniąc równocześnie funkcję szefa łączności Rez. BK „Wołkowysk”.
Kampania obronna 1939
-w kampanii obronnej służy w Brygadzie. Bierze udział w obronie Grodna, w bitwie pod Kodziowcami (bój pod Sopoćkiniami) i Puszczy Augustowskiej.
-w nocy z 24 na 25 września wraz z żołnierzami z Brygady przeszedł na Litwę, gdzie został internowany w obozie Birsztany.
-po około dwóch tygodniach uciekł z obozu z nadzieją, że przedostanie się do Anglii. Złapany podczas ucieczki i po miesięcznym pobycie w więzieniu wojskowym w Kownie przeniesiony do obozu dla internowanych w Kalwarii Suwalskiej.
-w VI 1940 ucieka, trafia do Wilna, a następnie przez zieloną granicę do Suwałk i wreszcie do Warszawy.
W konspiracji
Udział w konspiracji jest różnie opisywany co do dat i miejsc. Nie będziemy opisywali kolejnych błędów, ale przedstawimy efekt naszych ustaleń.
-od połowy 1940 roku Fijałkowski znajduje się w Klimontowie (Obwód Sandomierz). Przybył tu razem z żoną Zofią z d. Łuciejko pseudonim „Magdalena”. On objął funkcję Komendanta Rejonu Klimontów ZWZ.
-początkowo zamieszkali u mieszkającej wtedy w Klimontowie matki Fijałkowskiego – Władysławy przy ulicy Ogrodowej, a następnie u pani Cichosz. Fijałkowski posiadał w tym czasie dokumenty potwierdzające jego pracę w Urzędzie Gospodarki Wodnej (przy regulacji rzeki Koprzywianki).
-grudzień 1941 roku odwołany z funkcji Komendant Rejonu Klimontów (funkcje objął po nim porucznik Tadeusz Pytlakowski „Tarnina” (prawdopodobnie jako zagrożony aresztowaniem został na teren podobwodu przeniesiony w marcu 1941 r.)
-od początku 1942r. obejmuje funkcję szefa referatu V łączność Komendy Obwodu Sandomierz.
-prawdopodobnie w tym czasie zamieszkał z żoną we wsi Andruszkowice w gminie Samborzec koło Sandomierza.
-w połowie 1942 roku Komendant Obwodu przydziela mu dodatkowe zadanie wyszukania odpowiednich miejsc na zrzutowiska oraz przygotowanie ich obsługi. Zadanie wykonuje do końca roku.
-połowa stycznia 1943 roku Fijałkowski sam bierze udział w oczekiwaniu na zrzut na placówce odbiorczej Pinia koło Goźlic (na terenie Placówki Klimontów),
-maj 1943 r. por. Fijałkowski przedstawiony do awansu na stopień rotmistrza kawalerii ale ostatecznie awansu nie odebrał. Nie wiadomo czy został on zatwierdzony.
-w nocy z 9/10 lipca 1943 r. (podawane sa też wersje, że miało to miejsce 9 lub 10 lipca) niemieccy żandarmi aresztowali go w domu w Andruszkowicach. Razem z nim zatrzymany został porucznik Michał Mandziara „Siwy” - szefem Referatu III (operacyjno-wyszkoleniowego) Komendy Obwodu AK Sandomierz (dzięki staraniom rodziny uwolniony).
W jego mieszkaniu znaleziono gazetkę „Zryw” – ostatni numer pisma został wydany w marcu 1943. W tym czasie nie było to oficjalne pismo AK. Nawet w tytule miało zapis: Niezależny Tytuł Wydawniczy.
Aresztowani zostali przewiezieni do więzienia w Sandomierzu, ale zapewne Niemcy uznali, że posiadanie „niezależnego” pisma nie było wielkim przestępstwem. Mandziara staraniem rodziny został uwolniony z więzienia, a Fijałkowskiego Niemcy wysłali do obozu koncentracyjnego,
Obóz i powojenne życie
-Fijałkowski po przesłuchaniach zesłany do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu (nr obozowy 137632). W obozowym szpitalu spotkał swego brata Włodzimierza, który pracował tam jako więzienny lekarz. Pomagając mu w charakterze ambulatoryjnego pisarza (Schreibera) przemycał jednocześnie lekarstwa i materiały opatrunkowe do obozu kobiecego. Stał się też członkiem obozowego ruchu oporu, który przejął na siebie w szczególności opiekę nad więźniami jugosłowiańskiej partyzantki (za tę działalność w 1965 r. został odznaczony przez rząd Jugosławii Orderem ze Srebrną Gwiazdą).
-na skutek denuncjacji jednego z więźniów został wraz z innymi i bratem Włodzimierzem przeniesiony do obozu roboczego, co równało się w praktyce z wyrokiem śmierci. Ale szczęśliwym zbiegiem okoliczności i dzięki kolegom z ruchu oporu wszyscy zostali później włączeni w inny transport, przeznaczony do KL Natzweiler.
-od sierpnia 1944 r. do początków kwietnia 1945 r. przebywał kolejno w następujących podobozach: KL Natzweiler: Dautmergen, Balingen-Frommern i Spaichingen.
-w połowie kwietnia obóz Spaichingen został ewakuowany. Fijałkowski ucieka i udaje mu się dotrzeć do armii państw zachodnich. Nawiązuje kontakt ze sztabem marokańskiego 7. pułku strzelców, a przy pomocy oficera łącznikowego – dotarł do ich dowództwa, które – potrzebując głównie oficerów – mianowało go komendantem obozu niemieckich jeńców wojennych w Biberach.
-marzec 1946 r. polskie oddziały wartownicze we francuskiej strefie okupacyjnej zostały rozwiązane. Wraz z żoną Zofią, która dotarła do niego z Polski, przeszli do strefy amerykańskiej i tu w Centrum Wyszkolenia Gwardii Cywilnej „Kościuszko” wspólnie przebywali do roku 1947. Fijałkowski nadal pełnił funkcje dowódcze, zaś jego żona przeszkolona w charakterze świetliczanki, wraz z innymi kobietami z AK prowadziła zajęcia wychowawcze i edukacyjne (uczyła języka polskiego, historii i geografii).
-wiosną 1947 r., wraz z żoną i córką powrócił do Polski.
-mieszkał i pracował w Gliwicach, Krośnie Mazurskim i Miłakowie (główny księgowy młynów), Pasłęku (kierownik działu w PSS, w latach 1950-53 również nauczyciel j. polskiego w LO, od 1955 gł. księgowy Zespołu Ogrodniczego PGR, od 1956 prezes Spółdzielni Pracy „Jutrzenka”),
-1957 przeniósł się do Koszalina gdzie został kierownikiem oddziału redakcji „Słowa Powszechnego”,
-od 1965 kierownik biura Okręgowej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich, skąd w 1973 r. przechodzi na emeryturę). Działał również społecznie w WRN, ZBoWiD, Stow. Dziennikarzy Polskich, Zw. Literatów Polskich. Poświęcił się badaniom naukowym i publicystyce.
-w 1977 uzyskał stopień doktora nauk humanistycznych (rozprawa: Hitlerowska polityka wobec jeńców wojennych na Pomorzu Zachodnim 1939-1945,
-autor wielu publikacji
Po wojnie zaczął używać nazwiska Bojar-Fijałkowski.
Zmarł 24 grudnia 1984 w Koszalinie.