mmm

Teren placówki

     Istniejąca w okresie międzywojennym Gmina Wiejska Włoszczowa składała się z następujących wiosek: Łachów, Kuzki, Wola Wiśniowa, Nieznanowice, Konieczno, Rząbiec, Przygradów, Ostrów i Ludynia. Gmina wchodziła w okresie międzywojennym w skład Powiatu Włoszczowa. Został on przez Niemców zlikwidowany, a wszystkie gminy przyłączono do starostwa jędrzejowskiego.

W konspiracji

     Na terenie gminy zapewne na przełomie 1939/40 r. utworzono placówkę ZWZ-AK która organizacyjnie wchodziła w skład Obwodu Włoszczowa. Na przestrzeni lat placówka miała kryptonim „Łany” i kolejne numery: 15, 2 i 16.
Twórcą placówki i jej komendantem przez cały czas niemieckiej okupacji był Adam Świeboda „Janusz”
Stan osobowy placówki na dzień 30 maja 1944r. wynosił 88 żołnierzy.
Ugrupowani byli w pluton którym dowodził NN.

Dowództwo Placówki:

     Poza wyjątkami nie znamy obsady personalnej dowództwa placówki:
Komendant Placówki: Świeboda Adam „Janusz”,
Komendant SOP/WSOP: Bensch Stefan „Wrzos”,

Dowództwo drużyn:

Poniżej przedstawiamy prawdopodobną obsadę poszczególnych drużyn:


Konieczno
Dowódcy drużyny kolejno:
-Franciszek Urbański aresztowany w nocy z 3 na 4 czerwca 1942r., zamordowany w obozie koncentracyjnym,
-Stefan Gajdzik „Wichura” – od czerwiec 1942r. do wrzesień 1943r., przechodzi do oddziału partyzanckiego M. Tarchalskiego „Marcin”,

-po pacyfikacji z 26 sierpnia 1943r. drużyna prawdopodobnie przestaje istnieć.

Wola Wiśniowa
Dowódca drużyny: Stanisław Rak „Wolność”

Ludynia
Dowódcy drużyny kolejno:
-Więckowicz Jan,
-Erst Jan,

Łachów
Dowódca drużyny: Śliwiński Franciszek „Ślimak”,

Uzbrojenie

     Zgodnie z raportami stan uzbrojenia placówki wynosił: 1 ckm, 2 rkm i 7 pistoletów. Z całą pewnością na terenie placówki znajdowała się większa ilość uzbrojenia. Prawdopodobnie w gestii Komendy Obwodu znajdował się magazyn uzbrojenia w Woli Wiśniowej gdzie przechowywano 12 skrzynek amunicji i 5 skrzynek granatów. Podczas mobilizacji do akcji „Zemsta” w sierpniu 1944r. zawartość magazynu została przewieziona przez sierżanta Stanisława Sornata „Kula” (dowódca II plutonu 6 kompanii II batalionu 74 pp) w asyście dwóch żołnierzy: Stanisław Łapot „Deptak” z Biadaszka, i Kazimierz Powązka „Limba” szef łączności Podobwodu III.

W strukturze Podobwodu I

     Od maja 1942 roku tern Obwodu Włoszczowa został podzielony na Podobwody (niekiedy określano je Rejonami) jako pośrednie szczeble dowodzenia. Do czerwca 1944r. było ich pięć. Placówka Włoszczowa Gmina wchodziła w skład Podobwodu I obejmującego także Placówki: Włoszczowa miasto i Kurzelów:
-od czerwca 1943 r. Komendantem Podobwodu był por. Elertowicz Wacław „Kruk”. Funkcję pełnił do 31 października 1943 r. kiedy to podczas tzw. „krwawej niedzieli” został przez Niemców zastrzelony (prawdopodobnie podczas próby ucieczki”.
-od grudzień 1943 r. stanowisko Komendanta Podobwodu objął ppor. Zygmunt Szpak „Bury” (zdemobilizowany na okres zimy z oddziału partyzanckiego M. Tarchalskiego „Marcin”). Funkcję komendanta pełnił do lipca 1944 r. kiedy to powrócił do oddziału partyzanckiego.

Reorganizacja podobwodów

     W czerwcu 1944r. Komenda Obwodu Włoszczowa zreorganizowała pracę podobwodów zmniejszając jednocześnie ich ilość do 3. Placówka Włoszczowa miasto wchodziła od tego momentu w skład Podobwodu III, który otrzymał teraz kryptonim „Orzeł”. Komendantem Podobwodu został mianowany Józef Piotrowicz Józef „Wybój”, który mieszka w tym czasie w dworze Konrada Niemojewskiego w Olesznie.
     Odtąd w skład Podobwodu wchodziły następujące placówki: Dobromierz, Kluczewsko, Oleszno, Krasocin, Włoszczowa miasto, Włoszczowa gmina, Kurzelów i Secemin.

Tajne nauczanie

     Tajne nauczenie rozpoczęło się w Placówce zapewne na początku 1940 roku kiedy powstała Tajna Organizacja Nauczycielska. Od początku nauczyciele zdawali sobie sprawę, że są oni jednym z celów niemieckiego aparatu terroru. Już 11 czerwca1940 r., podczas konferencji kierowników szkół we Włoszczowie, aresztowany został Franciszek Machalski, kierownik szkoły w Rząbcu. Został wywieziony do obozu w Oranienburgu gdzie został zamordowany.
     Prawdopodobnie w pierwszym okresie nadzorem na rozwijającymi się tajnymi kompletami zajmował się Franciszek Urbański, kierownik szkoły w Koniecznie. Nauczanie uruchomiono nie tylko w istniejących placówkach, ale także w Nieznanowicach gdzie przed wybuchem wojny nie było szkoły.
     Franciszek Urbański został aresztowany go w nocy z 3 na 4 czerwca 1942r. i zesłany do obozu koncentracyjnego Auschwitz gdzie został zamordowany. Zapewne od tej pory nie było już gminnego kierownictwa tajnego nauczania bowiem kiedy w 1942r. powołano Powiatową Komisję Oświaty i Kultury Placówkę Wiejską Włoszczowa reprezentował w niej Józef Stępień reprezentujący także Placówkę Miejską Włoszczowa.

Konieczno - historia patriotyzmu i zdrady

W leżącej w centralnej części Placówki wsi Konieczno bardzo wcześnie zaczęto tworzyć struktury Polskiego Państwa Podziemnego. W wiosce tej silna była także bojówka PPR/GL. W tej okolicy bandyckich napadów dokonywał "Garbaty". Tu wreszcie komuniści rękoma niemieckich okupantów postanowili zlikwidować "konkurencję" z Armii Krajowej. 

     W roku 1940r. staraniem Adama Świebody „Janusz” Komendanta Placówki Włoszczowa Gmina zaprzysiężono pierwszych członków organizacji we wsi Konieczno. Do konspiracji należeli następujący mieszkańcy Konieczna: Jan Jach „Grab”, Stanisław Piątek „Poniatowski”, Józef Piątek, Stefan Gajdzik „Wichura”, Franciszek Urbański, Stanisław Suliga „Gryf”, Antoni Łowicki Wróbel”, Józef Łowicki „Róg”, Stanisław Łowicki „Dąb”, i inni Łowiccy.
     Prace ZWZ w Koniecznie koordynował kierownik tamtejszej szkoły Franciszek Urbański, który z biegiem czasu został dowódcą miejscowej placówki. Po jego aresztowaniu w 1942r. i wywiezieniu do obozu koncentracyjnego, funkcję tą przejął Stefan Gajdzik „Wichura” (wtedy w stopniu kaprala).
     Konspiracja w Koniecznie była trudna bowiem w wiosce i okolicy działały bojówki PPR/GL. Powodowało to szereg zadrażnień, ale nikt nie spodziewał się, że działalność komunistycznych bojówek doprowadzi do zdrady.

Pacyfikacja

     26 sierpnia 1943 roku o godzinie 2.00 żandarmeria niemiecka (z Jędrzejowa i Włoszczowy) obstawiła wieś Konieczno. Nie były to działania przypadkowe. Z dużym prawdopodobieństwem możemy stwierdzić, że to członkowie miejscowej organizacji PPR przekazali żandarmerii niemieckiej listę członków AK. Rano zebrali wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 lat i zgromadzili na placu koło dworu. Tam też odczytana została lista wszystkich mężczyzn należących do AK. Niemcy mieli na licie 7 nazwisk, a byli to członkowie AK: Stanisław Piątek i jego brat Józef, Stefan Gajdzik, Antoni, Józef i Stanisław Łowiccy, Stanisław Suliga.
     Nie wszyscy wyczytani byli na miejscu więc specjalne ekipy żandarmerii wysłano do domów Piątka i Gajdzika w celu przeprowadzenia szczegółowej rewizji. Józef Piątek przebywał wtedy w Warszawie. Natomiast jego brat Stanisław Piątek „Poniatowski” ukrył się. W zamian za nich Niemcy zabrali ich szwagra Władysława Ożarowski, który był członkiem PPR/GL. W przygotowanym wcześniej schowku ukrył się także Stefan Gajdzik „Wichura”. Mimo rewizji obaj ukryci nie zostali odnalezieni.
     Wysłano także patrole które miały sprawdzić czy na zbiórkę stawili się wszyscy mieszkańcy. W domu Stanisława Struskiego "Mały" przebywali w tym czasie Zygmunt Domagalski "Skiba" i Walenty Obraniak "Wałek", którzy jako reprezentanci Komitetu Okręgowego PPR z Częstochowy przybyli na ten teren w celu rozwiązania organizacyjnych problemów tej bojówki (m.in. morderstwa członków AK oraz własnych ludzi). Nie wyszli oni wcześniej na niemieckie wezwanie, ale teraz na widok nadchodzących okupantów zaczęli uciekać i zostali zastrzeleni. Tak zgineli
Niemieckie patrole odnalazły także ukrytych w polach ziemniaków kolejnych dwóch mężczyzn: Józef Łowicki "Prosty" (lat 48, inna osoba niż aresztowany) i Stanisław Wawrzyński. Dodatkowo posterunki otaczające wieś zatrzymały na polach trzech mieszkańców Ogarki: Drej Stanisław, Drej Marian i Pytel Stanisław oraz powracającego z młyna, z Nieznanowic, mieszkańca Rogienic- Matuszewski Franciszek. Wszyscy oni zostali dołączeni do już aresztowanych.
     Wszyscy zatrzymani zostali załadowani na ciężarówki i wywiezieni w kierunku Jędrzejowa. Nie dojechali tam bowiem zastrzelono ich w lesie pomiędzy Oksą, a Nagłowicami.
Zostali tam zamordowani:
-Łowicki Antoni „Wróbel”, lat 38, członek AK,
-Łowicki Józef „Róg”, lat 44, członek AK,
-Łowicki Stanisław „Dąb”, lat 51, członek AK,
-Suliga Stanisław "Gryf”, lat 49, członek AK,
-Ożarowski Władysław,
-Łowicki Józef „Prosty” ,lat 48,
-Wawrzyński Stanisław,
-Drej Stanisław,
-Drej Marian,
-Pytel Stanisław
-Matuszewski Franciszek.
     Już po II wojnie światowej zwłoki ofiar ekshumowano i przeniesiono na cmentarze w Oksie, Włoszczowie i Koniecznie. Tak więc w wyniku zdrady członków komunistycznej bojówki niemieccy oprawcy zastrzelili łącznie 14 osób. Pozostali przy życiu w Koniecznie żołnierze AK musieli zacząć się ukrywać, albo żyć w swoich domach obawiając się hitlerowskich okupantów i komunistycznych zdrajców.

Riposta

     Struktury AK nie mogły zostawić bez kary współpracy z okupantem. Przeprowadzono rozpoznanie i wydano odpowiednie rozkazy. Dnia 7 września 1943 roku do wsi przybyła grupa partyzantów pod dowództwem ppor. Przemysława Schutza "Ludwik" wydzielona z oddziału AK M.Tarchalskiego „Marcin”. Podczas próby aresztowania zastrzelony został na własnym podwórku Wincenty Rydzek. Następnie aresztowano następujące osoby: Dziedzic Józef „Mały”, Kobyłka Edward "Śmiały", Kobyłka Franciszek "Orzeł", Rydzek Stefan "Głuchy" i Tatar Franciszek „Sybirak”. Wszyscy oni byli członkami PPR i GL poza Józefem Dziedzicem, który był żołnierzem AK (od 31 sierpnia 1943r.w oddziale „Marcina”). Dziedzic prawdopodobnie użyczył swojej broni bojówce PPR/GL.
     Za pomoc udzielaną grupie „Garbatego” zostali oni aresztowani, a po doprowadzeniu do wsi Marchocice zastrzeleni. W tym samym dniu inna grupa z oddziału „Marcina” zlikwidowała także inne osoby współpracujące z bojówkami PPR/GL.

Akcje

Opisujemy tu akcje i ciekawe wydarzenia które odbyły się na terenie placówki:

4 sierpień 1943r. - zasadzka pod Kuzkami

     Oddział partyzancki AK M.Tarchalskiego "Marcin" pod dowództwem ppor. „Ludwika” koło wsi Kuzki ostrzelał niemiecki pociąg urlopowy na linii kolejowej Kielce – Częstochowa po czym stoczył walkę z niemiecką żandarmerią. 

Opis zdarzenia w historii oddziału M.Tarchalskiego  (patrz: Sierpień 1943r.).

16 grudnia 1943r. - Czerwonka potyczka 3 kompanii

     Po rozformowaniu na okres zimy oddziału partyzanckiego AK M.Tarchalskiego "Marcin" jego trzecia kompania otrzymuje rozkaz przejścia do południowej części powiatu włoszczowskiego do przezimowania. Po  noclegu w gajówce Czerwonka partyzanci zostali zaskoczeni przez Niemców którzy przyjechali na polowanie. Zginęło dwóch żołnierzy AK. Stracono także tabory, a zwiad konny wierzchowce.

Opis zdarzenia w historii oddziału M.Tarchalskiego  (patrz: Grudzień 1943r.).

 

28 stycznia 1944r. – starcie w Koniecznie

Patrol AK przejeżdżający przez Konieczno został ostrzelany przez bojówkę PPR/GL

Opis zdarzenia w historii oddziału M.Tarchalskiego  (patrz: Zima1943/44r.).

12 maja 1944r. – Nieznanowice

     Patrol z oddziału partyzanckiego AK M.Tarchalskiego "Marcin" pod dowództwem plut. Stefana Marcinkowskiego „Dąb” przeprowadził na szosie Włoszczowa – Jędrzejów, w lesie obok Nieznanowic, zasadzkę. Ostrzelano samochód wojskowy w którym zginęło 2 Niemców, a 6 dostało się do niewoli (zostali puszczeni wolno).

Opis zdarzenia w historii oddziału M.Tarchalskiego  (patrz: Maj 1944r.).

Martynik - kwatera Komendy Okręgu

     Podczas przygotowań do Akcji "Burza" uznano, że Komenda Okręgu podzielona będzie na cztery rzuty umiejscowione w różnych częściach okręgu. Rzut IV występował pod nazwą organizacyjnego bowiem składał się z Oddziału I Organizacyjnego Komendy Okręgu. Dowódcą rzutu miał być szef Oddziału I którym był w tym czasie kpt. Adam Szajna „Kruk”.

Więcej w opisie Obwodu Włoszczowa  (patrz: Plan "Burza").

     Rzut ten znalazł się w lipcu 1944r. niedaleko od Włoszczowy - w Nadleśnictwie Martynik (między dworem Nieznanowice, a Wolą Wiśniową). Z całą pewnością możemy powiedzieć, że centrum konspiracyjnej sieci powiązań Okręgu Kielce znajdowało się na terenie Placówki Włoszczowa Gmina.

     Przebywa tutaj także generał L.Okulicki "Niedźwiadek", Komendant Główny AK. Ma to miejsce 16 stycznia 1945r. Był to czas kiedy sowieci rozpoczęli już (12 stycznia) ofensywę i zajmowali kolejne tereny Okręgu Kielce. To prawdopodobnie wtedy „Niedźwiadek” podpisał rozkaz o odznaczeniach dla 147 żołnierzy AK w tym wielu z 74pp. Prawdopodobnie następnego dnia Komendant Główny wyjechał do Częstochowy.

Więcej w opisie Obwodu Włoszczowa  (patrz: Generał Okulicki we włoszczowskich lasach).

29 października 1944r. - bitwa pod Lipnem

     Po walkach pod Krzepinem i Kosowem w rejonie Lipna znalazł się I batalion 2 pp Leg AK dowodzony przez Eugeniusza Kaszyńskiego "Nurt" oraz 74 pp dowodzony przez Adama Szaję "Roztoka". Stoczyły one bój z nacierającymi oddziałami niemieckimi. Główny ciężar walki spadł na I batalion który nie miał jednak w tych walkach poległych.

     Wieczorem 74 pp bez powiadamiania pozostałych opuścił zagrożony teren i przeszedł na północ od Włoszczowy, gdzie się zdemobilizował. Batalion "Nurta" wraz z nastaniem nocy także opuścił zagrożony teren i przeniósł się na teren Placówki Oleszno.

Żołnierze placówki:

Nie jest znana dokładna lista żołnierzy Placówki. Być może błędnie podajemy pisownię niektórych nazwisk, o większości nie mamy informacji biograficznych dlatego prosimy o pomoc.

Wszelkie informacje proszę kierować na adres: prezes@jodla.org

 

Banaśkiewicz Stefan, Łachów,
Barański Adam s. Jan, Łachów,
Barański Jan s. Franciszek, Konieczno,

Bensch Stefan „Wrzos”, Ludynia,
Biskupski Marian „Stalin”
Blechowski Bolesław, Ludynia,
Błaszczyk Stefan s. Jan, Łachów,
Bomba Marian s. Stanisław, Łachów,
Bomba Stanisław „Brzoza” s. Jan, Wola Wiśniowa,
Bomba Stanisław „Wilk”, Wola Wiśniowa,
Bomba Władysław s. Jan, Łachów,
Bombiński Tomasz s. Jan i Katarzyna,
Brewka Władysław s. Stanisław, Wola Wiśniowa,
Cabaj Jan s. Stanisław, Ludynia,
Ciosek Wincenty s. Wawrzyniec i Maria, Kuzki,
Drozdowski Władysław s. Stanisława, Konieczno,
Dziedzic Józef „Mały”, Wola Wiśniowa
Dziedzic Julian s. Michała, Konieczno,
Erst Augustyn, Ludynia,
Erst Jan, Ludynia,

Gajdzik Stefan "Wichura", Konieczno
Gołąbiowski Jan, Ostrów,
Hupa Władysław „Modrzew” s. Wincenty, Łachów,
Jach Jan „Grab”, Konieczno,
Jałocha Jadwiga c. Augustyn i Anna , Łachów,
Jędruszek Wacław, Martynik,
Kisiel Julian, Ostrów,
Kita Władysław s. Tomasz i Zofia, Wola Wiśniowa,
Kokosza Stefan s. Józef, Ludynia,
Kordas Jan, Ludynia,
Kordas Franciszek, Ludynia,
Krzak Franciszek, Łachów,
Kościołek Antoni s. Wincentego, Ostrów,
Kudła Wawrzyniec, Martelnik,
Kurzek Bronisław, Łachów,
Kwiecień Jan s. Paweł i Maria, Nieznanowice,
Lubienicki Andrzej „Mały”, Martynik,
Łapot Adelajda c. Antoni, Przygradów,
Łaskawski Władysław, Nieznanowice,
Łowicki Antoni Wróbel”,
Łowicki Józef „Prosty”,
Łowicki Józef „Róg”,
Łowicki Stanisław „Dąb”,
Łowicki Władysław s. Jan, Konieczno,
Łuszcz Stefan s. Józef, Ostrów,
Mikuła Mieczysław „Kurier”, Martynik,
Murzynowski Edward s. Jan, Martynik,
Nowak Antoni s. Władysław, Łachów,
Nowak Leon, Łachów,
Nowak Leon s. Antoni, Łachów,

Nowak Stanisław s. Andrzej, Łachów,
Nowak Władysław, Łachów,
Otrębska Mieczysława c. Antonii i Zofia, Kuzki,
Palus Władysław s. Stanisław, Konieczno,
Piątek Józef – Konieczno,
Piątek Stanisław „Poniatowski”, Konieczno,
Rak Stanisław „Wolność”, s. Jan i Józefa, Wola Wiśniowa,
Simlat Stanisław s. Jan, Ludynia,
Skoczek Bolesław s. Jan, Kuzki,
Skiba Eugeniusz, Łachów,
Skiba Eugeniusz s. Stanisław i Józefa, Łachów,
Skiba Janina c. Jan, Łachów,
Suder Tadeusz „Mściwy”, Łachów,
Suliga Adam s. Józef, Łachów,
Suliga Stanisław „Gryf”, Konieczno,
Szczepanik Michał s. Stanisław, Konieczno,
Szwajkowski Jan, Nieznanowice,
Szendybał Feliks s. Jan,
Śliwiński Franciszek „Ślimak” s. Jan, Łochów,
Śmiłowski Leon, Łochów,
Świeboda Jan s. Michał, Ostrów,
Świeboda Adam „Janusz”,
Tatar Władysław s. Franciszek, Ostrów,

Urbański Franciszek, Konieczno,
Więckowicz Jan, Ludynia,
Włoch Stanisław s. Jan i Maria, Łachów,
Wójcik Edward s. Stanisław i Magdalena, Wola Wiśniowa,
Zbroński Jan s. Adam, Wola Wiśniowa,

Źródła

Przygotowując ten materiał korzystaliśmy z następujących materiałów:

Publikacje:

Borzobohaty Wojciech: Jodła,

Janeczek S.: Z przeszłości Włoszczowy,

Kapczyński W., Lis J., Niedbał J.: Kryptonimy „Hetman” i „Chrobry” Armii Krajowej,

Szałowski A.: Żołnierze z moich stron,

Tarchalski M.: Wspomnienia,

 

Strony internetowe:

http://zeszytykombatanckie.pl/lesnicy-okregu-radomsko-kieleckiego-w-walce-z-niemieckim-najezdzca-w-latach-1939-1945/ 

http://bazhum.muzhp.pl/media//files/Niepodleglosc_i_Pamiec/Niepodleglosc_i_Pamiec-r2006-t13-n2_(23)/Niepodleglosc_i_Pamiec-r2006-t13-n2_(23)-s65-90/Niepodleglosc_i_Pamiec-r2006-t13-n2_(23)-s65-90.pdf 

 http://www.konieczno.cba.pl 

Wróć